Er is de laatste tijd sprake van een intrigerend fenomeen dat zo langzamerhand lijkt uit te groeien tot heuse trend: van huis uit linkse schrijvers, politici en intellectuelen vertellen in de media dat het wringt tussen hen en links. Ofwel ze herkennen zichzelf niet meer in wat tegenwoordig voor links doorgaat, ofwel wat tegenwoordig voor links doorgaat erkent de persoon in kwestie niet meer als links.
Vaak beginnen die verhalen met zinnen als: ‘Zo lang ik me kan heugen, klopt mijn hart links,’ of: ‘I am a ‘lefty’. I have voted Labour all my life,’ of iets van die strekking. Want als de auteurs ergens geen misverstand over willen laten bestaan, dan is het toch wel dat hun passies en idealen nog altijd bij de progressieve zaak liggen. Volgens henzelf dan. Maar zonder uitzondering volgt daarop een soms droevige, dan weer verbaasde analyse van waar het toch is misgegaan in deze relatie.
Er klonken al langer zulke dissonante geluiden in de media, hoewel druppelsgewijs. In de VS bijvoorbeeld zorgden Danusha V. Goska en de gevierde toneelschrijver David Mamet voor ophef met hun taboedoorbrekende artikelen waarin ze uitlegden waarom ze niet langer een ‘brain-dead liberal’ waren. In Groot-Brittannië schreven onder anderen Nick Cohen, Julie Burchill en de late, great Christopher Hitchens tal van artikelen en boeken die uiteenzetten waar de liefde doofde tussen hen en links. In Nederland publiceerden schrijvers als Carel Brendel, Joost Zwagerman en Ayaan Hirsi Ali erover.
De laatste tijd verschijnen er steeds meer van dit soort artikelen, en ze volgen elkaar steeds sneller op. Zo schreef Elma Drayer een lang essay ‘Links maakt het je niet makkelijk om links te zijn’ voor Vrij Nederland. Daarin legt ze uit hoe ze zich – links sinds de jaren ’70 – niet meer kan vinden in een links dat de eigen beginselen in de uitverkoop heeft gedaan. Eddy Terstall viel niets dan hoon ten deel toen hij vrienden vertelde voor dit medium te schrijven: “Maar dat is een heel rechtse site?!” Ook veelzeggend is een Volkskrant-interview met Samira Bouchibti, waarin zij uitlegt waarom ze van de PvdA overstapte naar de VVD: “Ik noem het niet rechts, ik ben liberaler geworden. Nederlandse Marokkanen zouden het fijn moeten vinden dat ze als individu worden gezien en niet als groep. Ik ontmoet er genoeg die de groep zijn ontgroeid en nu op de VVD stemmen.”
Soms is er bijna sprake van excommunicatie. Een korte maar onthullende column van Gregory Cowles in de New York Times deed vorige week uit de doeken hoe Ayaan Hirsi Ali, toen ze naar de VS verhuisde, eerst bij alle mogelijke linkse denktanks solliciteerde, maar niemand op links wilde haar hebben. Zo belandde ze uiteindelijk bij het aartsconservatieve American Enterprise Institute – niet bepaald haar eerste keus. En de Britse schrijver Tim Lott schreef in maart een onthutsend stuk met de titel ‘If leftwingers like me are condemned as rightwing, then what’s left?’ Hij verklaarde aan zelfcensuur te doen uit angst voor de reacties van zijn ‘progressieve’ vrienden. Kortom, zoals Nick Cohen schreef in zijn vlammende aanklacht What’s Left?: “Why is the world upside down?”
Dat is een verdomd goede vraag.
Zoals uit Terstalls evaring blijkt, worden de termen rechts en links in het dagelijks taalgebruik doorgaans gedachteloos en reflexmatig gebruikt. Het komt maar al te vaak neer op: ‘links’ is alles wat deugt, de norm, ‘ons soort mensen’, het weldenkende, moreel superieure deel van de samenleving. ‘Rechts’ is een diskwalificatie en veroordeling, in sommige kringen zelfs een belediging of scheldwoord. Rechts is oneerlijk. Rechts heeft het gewoon niet begrepen, zodat links het nu ‘nóg beter moet uitleggen’. Het gaat zelden over de daadwerkelijke inhoud van deze begrippen, want die ‘hoort bekend’ te zijn. Maar de inhoud is juist essentieel om te begrijpen hoe het komt dat er de laatste tijd zoveel mensen, vaak tot hun eigen verbazing, op een of andere manier in de positie van ‘niet-links’ worden gemanoeuvreerd.
Joshua Livestro gaf daarvoor de aanzet in zijn artikel ‘Links en rechts, toen en nu’ door te wijzen op het bestaan van niet één links-rechts continuüm, maar meerdere assen die verschillende aspecten van het links-rechts spectrum bestrijken. Livestro onderscheidt met name een sociaal-economische en een cultureel-religieuze as. Dit sluit ook aan bij de bekende Engelstalige kieswijzer The Political Compass. Die maakt gebruik van een kwadrant om politieke voorkeuren te duiden. De horizontale as is het klassieke onderscheid tussen economisch links en rechts en loopt dus van communisme naar de meest extreme vormen van vrijemarktdenken. De verticale as toont het sociale continuüm van autoritair naar anarchistisch: zeg maar van Hitler en Pol Pot tot Ayn Rand en Emma Goldman. Maar wie de test invult, realiseert zich direct dat de uitslag niet aansluit bij de huidige beleving van rechts of links. Wat ontbreekt is Livestro’s cultureel-religieuze as. En het is juist deze as die de laatste jaren allesbepalend is gebleken voor de invulling van de begrippen links en rechts, die het publieke debat beheerst en die ervoor zorgt dat tal van oud-linkse intellectuelen, bien étonnés, ineens aan de rechterzijde van het spectrum belandden.
Deze as loopt ruwweg van cultureel, moreel en religieus relativisme aan de linkerkant, naar secularisme en universele mensenrechten aan, wat bij gebrek aan beter, maar de rechterkant moet worden genoemd. Etnocentrisme, traditioneel het tegenovergestelde van relativisme, dekt hier de lading al heel lang niet meer. Islamisten, met hun universalistische ideeën en ambities, staan op deze as vanzelfsprekend ook uiterst rechts; iets wat hun pleitbezorgers in het relativistische kamp gek genoeg nauwelijks lijken op te merken.
Maar deze as – en daar wringt het ’m – is nieuw. Nog niet zo heel lang geleden liep de cultureel-religieuze as namelijk van secularisme en universele mensenrechten ter linkerzijde, naar religieuze en sociale privileges – rechten uitsluitend voor het ‘betere deel van de samenleving’ – op rechts. Hoe lang geleden? Nou, we hoeven er niet eens voor terug naar de afschaffing van slavernij in de negentiende eeuw of het vrouwenkiesrecht aan het begin van de twintigste. We hoeven er zelfs niet voor terug naar de periode van dekolonisatie na de Tweede Wereldoorlog. Er zijn mij gevallen bekend van vrouwen die nog in de jaren ’80 officieus van hun werkgever te horen kregen dat het uiteraard, begrepen ze natuurlijk ook zelf, wel de bedoeling was dat ze ontslag namen als ze zwanger raakten. Anders zou er een reden worden gevonden om hun contract niet te verlengen. Dat was dus een heel letterlijke keus tussen kind of carrière. De bedrijfscultuur in Nederland nu is wezenlijk anders, maar zo lang geleden is het nog niet.
Wie al sinds z’n schooltijd trouw is gebleven aan dezelfde linkse verlichtingsidealen van universele mensenrechten, verheffing, vrijheid, gelijkheid en secularisme, en wie al die tijd een pas op de plaats heeft gemaakt op de cultureel-religieuze as, is op een kwade ochtend wakker geworden aan de uiterste rechterzijde van het spectrum. Niet omdat ’ie met het rechterbeen uit bed stapte, maar omdat links de as heeft verlegd. Wat links was, is het nieuwe rechts geworden. Wie kiest voor traditioneel linkse universele waarden, kiest noodgedwongen rechts. Rechts is het nieuwe links.
Dat is meer dan alleen maar een gevoel: de cijfers tonen het aan. Neem een van de grote, klassieke grondrechten: de vrijheid van meningsuiting. In 1970 was nog 85% van links vóór de vrijheid van meningsuiting (versus 43 % van rechts). Dat is nu nog geen 50%. ‘Vrijheid van meningsuiting is al langer geen links issue meer,’ schrijft het Sociaal en Cultureel Planbureau in het rapport van het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (december 2014). Vanaf 2009 heeft rechts links ingehaald als het gaat om de vrijheid te zeggen wat men wil. Opvallend is dat het rapport ook concludeert: ‘De politieke achtergrond voor de steun voor de vrijheid van meningsuiting is dus niet pas veranderd sinds LPF en PVV het onderwerp ‘framen’ in relatie tot immigratie en integratie.’ Aan de grafiek is af te lezen dat die ontwikkeling al lang in gang was gezet voordat LPF of PVV ook maar werden opgericht. We moeten dus de reden waarschijnlijk bij links zelf zoeken.
Wie erg goedwillend is, kan stellen dat links ‘met z’n tijd mee’ is gegaan. Ik ben het daar niet mee eens. Dit is geen kwestie van modes of aankleding. Universele mensenrechten, secularisme, gelijke kansen, rechten en plichten voor mannen en vrouwen, homo’s, minderheden: het zijn absolute kernwaarden van links. Hoe pover, wat een zwaktebod om zulke democratische grondrechten in te ruilen voor een angstvallig cultuurrelativisme, groepsdenken en ‘identity politics’. Links heeft verzaakt. Links heeft de traditionele achterban, supporters en idealen keihard laten vallen. Links heeft niet minder dan z’n eigen raison d’être bij het grofvuil gezet.
Over het hoe en waarom van deze onbegrijpelijke verschuiving, en wat we eraan kunnen doen, gaat deel 2 van dit stuk.
Interessant stuk, dank daarvoor! Ik wacht deel 2 in spanning af!
Grote groepen mensen zijn vandaag de dag opgegroeid met schuldgevoelens, over het millieu, over het energie verbruik, over de armoede in een groot deel van de wereld. Als je je over al deze dingen schuldig voelt is het moeilijk om gelukkig te zijn en als je niet gelukkig bent heb je de neiging dat ook anderen te ontzeggen. Wat wij missen is onderwijs in filosofie, het leren denken over jezelf en de wereld en je plaats daarin. Kinderen leren te vertrouwen op hun eigen gedachten en ideen en daar uiting aan te geven.Wat mensen erg vinden is bestuurd te worden door op afstand gezette ambtenaren die we niet gekozen hebben, we gaan ten onder aan de anonimiteit, vroeger in mijn dorp schoot je de burgemeester of een wethouder aan als je ergens mee zat. Ik weet nu niet eens hoe mijn burgemeester heet, laat staan dat ik haar( dat weet ik wel) aan zou kunnen spreken. Wat mensen in hoge mate nodig hebben is een functioneren in kleine kring met mensen waar je vertrouwen in hebt, wij willen niet overal worden gadegeslagen door anonieme mannetjes achter camera’s. Met andere woorden we zijn vertrouwen verloren in onze politici en bestuurders en dat wreekt zich in chaos omdat mensen geen idealen meer hebben om te verwezenlijken. En daarnaast nog de dreiging van een bevolkingsgroep die een religie aanhangt die ons eigenlijk dood wil hebben. Dat alles terwijl we op een planeet leven die we met z’n allen tot een paradijs kunnen maken als we over onze eigen schaduw kunnen springen en weer durven liefhebben wat leeft.
Het idee dat rechts en links de lading niet dekken houd mij al een aantal jaren bezig. In bovenstaand betoog (en dat van Joshua) ontbreekt een belangrijk element dat links en rechts delen: het gelijkheidsdenken.
Daarover dit blog: http://onrust.2fd.eu/2014/11/renks-of-lichts/ (Als je het interessant vind kan enige bekendheid geven geen kwaad)
PS Het zou niet alleen sympathiek zijn maar de discussie ook ten goede komen als de medewerkers van Jalta zich af en toe verwaardigen deel te nemen aan de discussie. Wat niet wil zeggen dat ze op elke scheet hoeven te reageren.
Mijn conclusie:
Wat zich ‘links sociaal’ noemt is zo a-sociaal als de pest.
Heel juist Victor.
Op andere ‘rechtse’ site gebeurt dat meer en meer en zou, o.a. op DDS, tot meer respect leiden voor de schrijvers, want dat is nu bar en boos!
PS Weet niet waarom mijn PS vet gedrukt werd. Deed niets. Was niet de bedoeling.
Deze bug zit er al maanden in, Victor!
Mvg.
Van oudsher worden liberalen tot links gerekend en dan klopt de onderverdeling tussen links en rechts weer.
Dit is een goed stuk. De links rechts as in NL is net als in de VS ook cultureel verankerd. Culture trumps politics. In de VS is klimaatbeleid daarin een element geworden, net als in NL. Een semi-religieuze issue.
Positie Islam heeft de links rechts as omgedraaid, zowel in NL als VS. Islam drijvende kracht cultuur relativisme geworden waardoor vroegere linkse idealen in de knoop komen (positie vrouw, homoseksualiteit, vrijheid meningsuiting) en linkse denkers aan rechterzijde de hoeders van hun vroegere idealen herkennen.
DJ Eppink, New York.
Hulde voor dit artikel! Zeer herkenbaar!
@Victor: Vette tekst treedt volgens mij op na 2x return te doen (dus regel overslaan).
Even testen:
Test. Lijkt hier niet te werken…
Jalta’s wegen zijn ondoorgrondelijk (;
Nu weer wel, haha.
Interessant stuk! Ik zat tijdens het lezen steeds plaatjes te tekenen in mijn hoofd. Het zou geholpen hebben als die diagrammen ook in het stuk waren opgenomen. Waar zijn de assen etc.
Mensen kunnen geen samenleving vormen als ze geen overeenstemming binden over centrale basiswaarden. Die komen tot stand in een open en vrije discussie.
Links heeft daar een einde aan gemaakt. Linkse media, universiteiten en politici hebben met de uit Amerika overgewaaide politieke correctheid op een aantal terreinen van de samenleving een dictatuur gevestigd die door sociale controle in stand wordt gehouden. Dat heeft geleid tot polarisatie waarin links overeenkomstig hun standpunt onderscheid in goed en fout. Daarmee heeft ze een grens overschreden die leidt naar een totalitaire samenleving.
Wie nog links is maakt zich schuldig aan schematisch conformistisch denken waarbinnen geen twijfel bestaat aan de juistheid van de opvattingen.
Links is al decennia verworden tot een samenstel van belangenclubs, graaiers, baantjesjagers en subsidiejunks die gemeenschappelijk hebben dat het individuele inkomen op de een of andere manier uit de staatskas komt of daar min of meer van afhankelijk is. Hun standpunten hangen daarmee samen.
De waterscheiding tussen tolerant links en totalitair links heeft de vestiging van islamitische migranten als oorzaak. De noodzaak negerend dat mensen niet kunnen samenleven als ze het niet eens worden over centrale basiswaarden, werd de multiculturele samenleving bedacht en het streven naar integratie vermeden. Wie dat niet onderschreef was een nazi of op zijn minst fascistisch en xenofoob. Inmiddels zijn hele arbeidersbuurten kapot gegaan aan het multiculturalisme.
Ik denk dat het niet te onderschatten is hoe de invloed van islamisten heeft bijgedragen aan deze ontwikkeling. Door oprekking en vervalsing van de betekenis van basiswaarden en door slachtoffergedrag hebben ze een deel van hun totalitaire denken overgedragen op links. Op academisch niveau heeft het Oriëntalisme van Edward Said de nodige ondersteuning geleverd.
Links kan worden verweten dat zij de vrijheid van denken, schrijven en spreken onder druk heeft gezet en een sluipende vorm van verbaal Jihadisme heeft toegelaten daar zijn bijdrage aan te leveren.
In bepaalde kringen (media, universiteit) is het niet eenvoudig om niet-links te zijn. De kans op discriminatie en uitstoting is groot. Vermoedelijk is er dan ook een groeiende vorm van schijn-links onder mensen met gezond verstand die echter om den brode een linkse houding aannemen.
Het vermijden van dialoog en het gebruik van goed- en foutoordelen was goed zichtbaar bij de VVD-initiatieven om de instroom van migranten te beperken. De PvdA mag zijn geslonken, van het linkse denken zijn we nog lang niet af, want ook islamisten gebruiken het om hun kudde in de richting van ‘Islam is de oplossing’ te leiden. De onvrede over de samenleving wordt op linkse wijze uitgebuit en vergroot als middel om een heel andere (totalitaire)ideologie aan te prijzen.
‘binden’ in de eerste zin, moet zijn ‘vinden’.
“Wie al sinds z’n schooltijd trouw is gebleven aan dezelfde linkse verlichtingsidealen van universele mensenrechten, verheffing, vrijheid, gelijkheid en secularisme, en wie al die tijd een pas op de plaats heeft gemaakt op de cultureel-religieuze as, is op een kwade ochtend wakker geworden aan de uiterste rechterzijde van het spectrum. Niet omdat ’ie met het rechterbeen uit bed stapte, maar omdat links de as heeft verlegd. Wat links was, is het nieuwe rechts geworden. Wie kiest voor traditioneel linkse universele waarden, kiest noodgedwongen rechts. Rechts is het nieuwe links.”
Hoe herkenbaar en waar! Ik kan me nog herinneren dat PvdA’ers het DDR-regime vergoelijkten en als”historisch correct”bestempelden. En daarna het “afschudden van de ideologische veren” van Wim Kok. Universele mensenrechten, secularisme, gelijke kansen, rechten en plichten voor mannen en vrouwen, homo’s, minderheden liggen in de prullenbak en zijn ingeruild voor het tevreden houden van een religieuze minderheid ten koste van het oude electoraat.
Perfecte analyse.
Is het niet wat te gemakkelijk om als men een onderwerp niet als “rechts” bestempeld om dat dan automatisch maar als “links” te benoemen? De meeste onderwerpen zijn zeer de moeite waard om door iedereen besproken te worden en dreigen met dit links/ rechts- denken te worden veroordeeld tot wel of niet bespreekbaar door hele of halve bevolkingsgroepen.
Wat vandaag “links” wordt genoemd kan in de tijd makkelijk overmorgen door “rechts” worden gekaapt. Ik snap het gemak, maar ik vind het eigenlijk geen issue. Iets deugt of iets deugt niet!
@Bob Fleumer
Het past helaas niet op een spreekwoordelijke tegel, maar verder prettig compact puik betoog.
@Victor50
Dat vet/italic is een onvoorspelbaar fenomeen, tenminste ik zou niet weten wat de criteria zijn, en we moeten er maar mee leven…
@Jan
Ja, het is bijkans grappig. De VARA schijnt zich ook ‘verschillig’ te noemen. Het gebrek aan rationeel benoemen van verschillen vind ik juist het grootste probleem bij multicul Nederland en de VARA, inclusief joop.nl, is daar zo een beetje één van de boegbeelden van. Maar goed, die zijn dus volgens henzelf wel degelijk ‘verschillig’.
@Peter Louter
Goed verhaal, en dank dus, maar je laatste zin begrijp ik niet. Wat bedoel je daar precies?
Links en rechts wisselen we vaker begrippen uit. Oorspronkelijk stond links voor gelijkheid en (economische) ontwikkeling. Het klassiek-liberalisme van de Negentiende en begin Twintigste eeuw gold in die tijd dan ook als een linkse stroming. Het (marxistisch) socialisme streefde niet alleen naar gelijkheid voor de wet, wat liberalen deden, maar ook naar materiële gelijkheid, Marxisten waren dus ook links.
Rechts verzette zich juist tegen de ombouw van de traditionele samenlevingen naar de moderne industriële samenleving. Verzet tegen vrijhandel en tegen een vrije arbeidsmarkt kwamen in die tijd juist van conservatieven. Rechts had ook niet veel op met een vrije markt economie en zag een (grote) rol van de overheid in de economie als noodzakelijk.
Ook de aanzet van een milieubeweging kwam van rechts. Het ging om mensen die zaken wilden behouden die door de industrialisering en globalisering werden bedreigd. In een tijd dat liberalen en socialisten streefden naar meer welvaart door industrialisatie en technische ontwikkeling waren het de meer conservatieven die zich zorgen maakten over teloorgang van natuurgebieden en de kwaliteit van water en lucht.
Pas vanaf de jaren 1950-1960 zouden milieu, behoud van traditie en kritiek op globalisering linkse thema’s worden terwijl conservatieven zich juist verzoenden met laissez-faire kapitalisme en economische groei gingen zien als middel om welvaart voor allen te genereren.
Marcel, je vraagt om uitleg van deze zin
=De onvrede over de samenleving wordt op linkse wijze uitgebuit en vergroot als middel om een heel andere (totalitaire)ideologie aan te prijzen.=
De islam maakt tactisch gebruik van links voor haar eigen doeleinden.
Het islamisme gedraagt zich als een parasiet en is een symbiose met links aangegaan waardoor links is gaan optreden als een belangenbehartiger voor het islamisme. Binnen links vind je bijvoorbeeld steun voor de gedachte dat islamkritiek wordt beschouwd als islamofobie dat op haar beurt weer tot racisme wordt verheven.
Links neigt naar totalitair denken en streeft naar het heil op aarde. Islamisme vormt een totalitaire ideologie die het paradijs in het hiernamaals belooft en gelovigen inzet voor de strijd om de wereld te islamiseren. Om tot die strijd te motiveren gebruikt het islamisme linkse ideeën over de wereld en haar onvolmaaktheden. De ideologie staat bol van anti-kapitalisme, uitbuiting, imperialisme, kolonialisme en racisme. Het islamisme prijst echter niet links maar de islam aan als oplossing.
Khomeiny kreeg zijn revolutie voor elkaar door samen te werken met linkse stromingen in Iran. Toen hij eenmaal de macht had stopte hij links in de gevangenis of liet linkse voorlieden ophangen. Goed voorbeeld van de opportunistische strategie waarin het doel de middelen heiligt.
In Nederland zien we dat het islamisme in de symbiose met links die stroming nagenoeg wurgt omdat ze als belangenbehartiger voor het islamisme haar geloofwaardigheid verliest.
Zoals Eppink hier eerder schreef komt links door die symbiose in de knoop met waarden als gelijkheid van man en vrouw,etc. die door het islamisme worden afgewezen.
Leuk stuk. Ben benieuwd naar het vervolg.
Ik voel me ook aangesproken en kan veel vanuit de praktijk beamen.
Hoe vaak ik niet ben aangesproken met de zinnen. “Ik stem niet op jullie maar… Ik wil niet discrimineren maar…. Ik ben het niet met jullie eens, maar …”
En na het maar… volgt dan een bewering, waaruit blijkt, dat men het voor 100% met ons eens is (LR of PVV)
Het meest ergerlijke voorval was een column van een aankomend journaliste, die de groen-wit- groene ribbon van Leefbaar Rotterdam – zonder ingrijpen van de redactie – in het RD vergeleek met een SS rune teken en dat verder serieus uitwerkte, daarmee 1/3 van het Rotterdamse electoraat diep beledigend. Mijn vriend Marco Pastors was net als ik ontdaan en nodigde scribent uit voor een gesprek, waarna ze haar verontschuldiging aanbood en bijna huilend bekende dat ze uit carrière overweging had besloten mee te huilen met de wolven in het linkse bos.
Het gaat verder, want links heeft lak aan artikel 1 van de grondwet, dat discriminatie op politieke gezindheid verbiedt (voor en door communisten opgenomen) “Verkeerde” opvattingen leiden tot repercussies. Ik ken talloze voorbeelden, maar persoonlijk was voor mij het meest schrijnende dat me na mijn keuze voor Fortuyn werd verboden nog les te geven. Grappig detail is, dat één van die diep verontwaardigde directieleden na de oprichting van Groen Links was begonnen met de oprichting van de Nieuw CPN, omdat hij GL te gematigd vond.
@ Corine, nog us doorgelezen! 2x Doornemen is inderdaad wel beter, vallen meer zaken op.
Dank.
@ Ronald: een eyeopener! Schokkend! Dank voor je inspanningen er een leefbare maatschappij van te maken.
@ mezelf:
Er wordt geen ‘gezond verstand’ gebruikt. De verkeerde ‘onderbuik’!
“Correct, politiek en / of religieus”, is blijkbaar belangrijker dan dat gezonde verstand!
Sorry voor steno.Was een tussendoortje…….
Mvg.Jan van Eechoud
@Victor50
Dank voor je uitleg.
@Victor50
Ja, mee eens dat gelijkheidsdenken een belangrijk criterium is. En enigszins in het verlengde daarvan, maar ook autonoom: solidariteit en de wijze waarop dat georganiseerd is (verplichte inkomensherverdeling of charitatieve instellingen, ruime verzorgende inkomensoverdrachten of minimaal en in het kader van gelijkheidsdenken (of niet): de reden van de solidariteit: compensatie of opvang van tegenvallers). Dit is allemaal veel objectiever vast te stellen dan vagere terminologie zoals sociaal-economisch en sociale rechtvaardigheid, socialisme of liberalistisch humanisme. Religie is wel belangrijk en ik kan me voorstellen dat religieuzen een minimaal overheidsstelsel willen de rest binnen de eigen geloofsgemeenschap willen oplossen. Enfin, de assen zijn wel van groot belang en ik ben er nog allerminst 100% uit.
Begin 1982, en ik meen in Het Parool, zei Karel van ‘t Reve, gevraagd naar z’n politieke voorkeur, iets interessants.
N.l. dat hij voor wat zijn inkomen, maatschappelijke positie en politieke overtuiging op de VVD zou moeten stemmen, het toch weer de PvdA zou worden.Als reden voor toch wel vreemde ‘draai’, gaf hij op:’Anders kom ik de deur niet meer in’.
En zo is het natuurlijk ook, je kan wel een politieke overtuiging hebben, maar daarvoor zet je je huwelijk niet voor op het spel!
En zo komt het dat ik begrip heb voor ‘weldenkende’ mensen die toch op de PvdA stemmen!
Grappig, ik heb er totaal geen begrip voor.
Goed stuk, liever geen krachtterm.
Probleem van links is dat solidariteit niet langer maatschappelijk gedragen wordt, daarvoor worden de culturele verschillen als te groot ervaren. We hebben alles al en we willen het niet met iedereen delen.